HAYATIMIN FİLMLERİ #27.A Fistful of Dollars#

27. A Fistful of Dollars (1964)
Yönetmen: Sergio Leone
Oyuncular: Clint Eastwood, Gian Maria Volonté, Marianne Koch
Imdb notu: 8.0

Hollywood 1960'ların ortasında, gittikçe bir başka çağın hantal ve eskimiş kalıntısı olarak görülmeye başlanan western 'lerden hayli sıkılmıştı. Elbette filmler sinema tarihinin temel öğeleri olarak kaldı ama zaman değişiyordu ve western 'lerin artık popüler sinemada sağlam bir yeri yok gibi görünüyordu. Oysa Sergio Leone farklı düşünüyordu. İtalyan yönetmen can çekişmekte olan bu türün yeniden keşfedilmek için yeterince olgunlaştığını hissetmişti. Çekimlerin İtalya'da yapılmasının yanı sıra bol kan nedeniyle spagetti western olarak adlandırılan filmlerinin kalıcı etkisi, onun haklı olduğunu kanıtladı!

Filmimiz "A fistful of dollars" ; Sergio Leone 'nin "For a few dollars more" ve "The good the bad and the ugly" 'den olusan spaghetti western üçlemesinin ilk ayağı. Clint Eastwood 'u sinemaya kazandiran film olarak da bilinir. Her ne kadar hemen herkes için üçlemenin zirvesi ve sinema tarihinin en meşhur western filmi "The good the bad and the ugly" olsa da, benim için "A fistful of dollars" bu filmlerin açık ara en iyisidir. Konusunun özgünlüğü, üçlemenin ilk filmi olmasi ve Clint 'i bize kazandırmasıyla  "Bir avuç dolar" 'ın yeri ayrıdır.

Akira Kurosawa 'nın yönettiği, kılıcıyla şiir yazan efsanevi aktör Toshiro Mifune 'nin başrolünü oynadığı "Yojimbo" filminin 1963 Noelindeki İtalya gösterimi oldukça renkli bir izleyici kitlesine ev sahipliği yapıyordu. Sergio Leone, Sergio Corbucci ve ilerleyen yıllarda Spaghetti Westernlere emekleriyle isimleri duyulacak pek çok önemli kişi filmin gösterimi için biraraya gelmişti. Bu grubu buluşturan ortak nokta, Leone 'ye uçurulan "bu filmi mutlaka izlemelisin" haberiydi. Nitekim Leone sinemadan çıktığında filmin westernleştirilmiş bir versiyonunu çekmeyi kafasına koymuştu bile...

Başrol için Eastwood 'dan önce Henry Fonda, James Coburn ve Charles Bronson gibi dev aktörlerle görüşülse de Leone'nin tercihi Eastwood olmuştu. Hatta sonradan Bronson 'ın, "Gördüğüm en boktan senaryoydu ama o zaman önemli olanın senaryo değil, filmi Leone 'nin yönetmesi olduğunu anlayamamıştım" dediği söylenir. Leone'ye neden Eastwood 'u seçtiği sorulduğunda, "Michelangelo 'ya yüzlerce mermer blok arasından sadece bir tanesini nasıl seçtiğini sorduklarında onun içinde Musa 'yı gördüğünü söylemiş. Bense Clint 'e baktığımda kayayı gördüm!" cevabını verir. "Clint patlamalar ve kurşunlar arasında bir uyurgezer gibi dolaşıyor, hiç değişmiyor, aynı mermer blok" şeklinde yanıt vermiştir.

O dönem kendisinden daha ünlü pek çok ismi geride bırakarak Leone 'nin başrolüne getirilen "Raw Hide" dizisinin sakin oyuncusunun zamanla bir mite dönüşerek diğer isimlerden çok daha başarılı bir anti kahraman olduğunu eklemek gerekiyor. Kabzası işlemeli silahı, panço ve jean 'den oluşan giyim stili ve en önemlisi karikatürize etmeye yatkın bir yüz şeklinin oluşu "Adsız adam" 'ı daha popüler bir karakter kılmıştır. Ayrıca Leone'nin bu ilk film için başrole düşündüğü kimler var ise gelecek filmlerinde bu isimleri başrolde oynatabilme şansına sahip olduğunu da görebiliyoruz.

Dolar Üçlemesi 'nin ilk ayağı sonraki yıllarda "Adsız Adam" lakabıyla bütünleşecek, anti kahraman Eastwood'a da şöhret ve yepyeni bir kariyerin yolunu açacaktı.  Bu kahraman, westernlerde yapıldığı zannedilen herşeyi ters yüz etmiştir. O zamana kadar John Wayne ve Garry Cooper gibi gelenekselleşmiş, olgun ve yaşlanmış kahraman mitinin karşısına genç, kurnaz ve iyi - kötü bir kahraman miti çıkmıştır. Üstelik bu anti kahramanın düşmanları emsallerine Amerikan westernlerinde rastlanılamayacak derecede kötü adamlardır.

Film İspanya 'nın güneyindeki Almeria 'da çekilmiştir. Hatta Eastwood filmi kabul etmesinin en önemli nedeninin İspanya'da film çekme fikri olduğunu söyler. Film, öylesine düşük bir bütçe ile çekilmiştir ki Eastwood California 'daki ikinci el bir mağazadan filmde giydiği kıyafetleri satın almıştır. Mesşhur pançosu ve bunun gibi aksesuarları hep kendi özel eşyalarıdır.

İlk gösterime girdiğinde hakettiği ilgiyi göremeyen film, 3 sene sonra Kurosawa 'nın filmi fikir hırsızlığı sebebiyle dava etmesinden sonra deyim yerindeyse aniden patlamıştır.  Leone dava sonunda, Kurosawa'ya filmin kazancından %15'lik bir pay artı yüzbin dolar vermeyi kabul eder. Kurosawa sonraları bu filmden, Yojimbo'dan daha fazla para kazandığını söyleyecektir.

YOJIMBO; 19.yüzyıl Japonya 'sının bir vahşi doğu hikayesidir. Filmin dayandığı hikaye, kıvrak zekası ve kılıcından başka hayatta hiçbir şeye güvenmeyen bir samurayın, ipek ve saki tüccarlarının kıyasıya mücadelesi altındaki bir kasabaya gelmesi ve mekanı tüm kötülerden arındırmasıdır. Kurosawa, temelinde Dashiell Hammett'in "Red Harvest" romanını esas almış, vahşi batıda geçen hikayeyi önce Japonlaştırmış ardından tüm dünyanın anlayacağı biçimde beyaz perdeye yansıtmıştır.

Yojimbo'nun hakları 1992 senesinde Hollywood tarafından satın alınıp "Last man standing" filmi yapıldı, hikaye 1920 'lerin Amerika 'sına adapte edilmişti ve başrolde Bruce Wills vardı. Hayatımın filmlerinde sıra A Fistful of Dollars 'ı yazmaya geldiğinde merak edip bu filmi de izleme şanssızlığını yaşadım :) Uyumamak için kendimi zor tuttum.


Leone'nin 200.000 $ gibi bir bütçeye malolan ve o zamana kadar westernlerde denenecek yeni bir şey kalmadığına dair yaygın inanışı yıkan filmi sadece Amerikan pazarında yaklaşık 11.000.000 $'lık bir gişe başarısına imza atmıştı. Filmin İspanya, Almanya, İtalya gibi diğer önemli ülkelerde de büyük bir başarıya sahip olması, hem yönetmenin daha ilerici bir kariyere devam etmesini hem de binlerce spaghetti western konulu çalışmanın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Leone ender ve çoğunlukla basit diyaloglar tercih ederek, görüntüyü vurgulardı. Duygusal ifadeleri daha iyi aktarabilmek için aktörlerin yüzlerine bol bol yakın çekim yapmıştır ve bu daha sonra bir teknik olarak gelişmiştir. Buna rağmen bu filmde, purosu ve alaylı mizahıyla Eastwood, taşkın öfkesi ve tehditkar davranışlarıyla Gian Maria Volonté güçlü karakterler yaratmasını bildiler.


Gian Maria Volonté

Kötü adamlarını incelediğimizde, Leone'nin imzası haline gelen renkli göz ve kötülük birlikteliği göze çarpmaktadır. Leone kötülere özellikle ruh ve duygu kazandırmaya çalışmıştır. Filmin baş kötüsü Ramon Rojo rolündeki Gian Maria Volonte, Roma film akademisinden mezun, çok değerli bir aktördür. Seyircinin öfkeyi ve gerilimi hissedebildiği son bir hesaplaşmada Eastwood ile karşı karşıya gelecektir...

A Fistful of Dollars çekilene kadar Westernlerdeki kötü Meksikalı'nın Amerikan ordusundan küçük bir birliği makineli tüfek ile tararken sırıtması, Amerikan soyadlı bir aileyi anne dahil olmak üzere tüm fertleriyle öldürürken kahkahalar atması, seyircinin aklının ucundan dahi geçiremeyeceği durumlardı.

Filmin orjinalinde daha sonra gösterime girmeden filmden çıkarılan bir başlangıç sahnesi vardır. Bu sahnede ; Eastwood yani namı diğer "Adsız Adam" bir kalede tutukludur, bir gün cezaevi müdürü çağırır ve "Sınırın hemen ötesinde içki ve silah ticareti yapan iki kötü aile tarafından yönetilen bir kasaba var, seninse iki seçeneğin var. Ya bu delikte gebereceksin yada bu kasabaya gidip buraya çeki düzen vereceksin 60 gün vaktin var" der, "Bir katır ve silahın dışarda seni bekliyor, seçimini yap!"


Sergio Leone


Clint Eastwood'un önayak olduğu karakterlerin yüzleri tıpkı filmlerin çekildiği mekanlar gibi iklim şartlarından hırpalanmıştı. Leone'nin kusurlu kahramanları genellikle alçakça dövüşen, ilk ateş eden ve kendilerince belirledikleri bir adalet hissine sahip, sert ve başına buyruk haydutları. Leone, filmlerini sahne operaları gibi yöneten bir hayalperestti. Filmin müthiş müziklerini besteleyen Ennio Morricone ile kurduğu yönetmen-besteci işbirliği sinema tarihinin en verimli örneklerinden biridir. Filmin kadın karakteri, Spaghetti westernlerde boy göstermiş en güzel kadınlardan birisi olan Marianne Koch sanılanın aksine bir İtalyan değil, bir Alman oyuncudur.

Eastwood'un Unforgiven'i çekene kadar canlandırdığı tüm kovboy karakterlerinde Leone'li ilk filmin kahramanından esinlenmeler mevcuttur. Formül gayet basittir: Nerden geldiği genellikle bilinmeyen, az konuşan, sert bakan, silahı hızlı ve bileği güçlü bir cool adam. Ağzından düşürmediği yarım ve genellikle sönük purosu ve kimi zaman tükürmesi ise artık klasiktir.

Leone'nin filmin kısıtlı imkanları sebebiyle veremediği önemli bir detay bulunmaktadır: Nehirdeki katliam sahnesi dahil olmak üzere finalde Ramon'un ölüşü hariç neredeyse kan faktörü unutulmuştur!

"Bir Avuç Dolar", dünyanın hangi ülkesinde ele alınıyor olursa olsun, "Yeni başlayanlar için Spaghetti Western" konulu bir çalışmanın ilk satırını oluşturacaktır.

"Colt taşıyan bir adam Winchester taşıyan bir adamla karşılaştığında Colt taşıyan adam, ölü bir adamdır..."

 
Faydalandığım Kaynaklar:

• Gökay Gelgeç (http://sinematik-spaghetti.blogspot.com/)
• NTV yayınları "Film" kitabı
• Caretta yayınları "Ölmeden önce görmeniz gereken 1001 film" kitabı 

Önceki Filmlerim: 28.K-Pax , 29.Her Şey Çok Güzel Olacak , 30. Rain Man , 31.Old Boy , 32.Sleeping with the Enemy , 33.First Blood , 34.The Deer Hunter , 35.Saving Private Ryan , 36.Die Hard , 37.The Prestige , 38.Jerry Maguire , 39.Duvara Karşı , 40.The Ring , 41.Ip Man , 42.Unforgiven , 43.Issız Adam , 44.Dead Man Walking , 45.Atonement , 46.The Pianist , 47.The Shining , 48.Run Lola Run , 49.The Others , 50.Enemy at the Gates